ЦАХИМ НОМ

М. Дэмчигжав

Магванжавын Дэмчигжав
(1921-1941)

М. Дэмчигжав Хантайшир уулын аймаг, Ханхөхий уулын хошуу буюу одоогийн Увс аймгийн Туруун гол сумын нутаг Бувуу гэдэг газар 1921 онд ядуу ард Магванжавын 3-р хүү болж төржээ. Дэмчигжавын эцэг Магванжав нь баруун хязгаарыг тохинуулах ардын журамт цэрэгт оролцон явсан партизан хүн юм. Дэмчигжавыг 5 настай байхад эх нь нас барсан тул ах, дүү тавуул өнчирч, эцгийн асрамжаар Дэмчигжав 9 нас хүрч Өндөр-хангайн бага сургуульд 3 жил суралцан 1932 онд онц төгсгөж, хөдөө гараад гэр малын ажилд туслан ан гөрөө хийн, айлын мал адгуулан байжээ.
Дэмчигжав багын авьяастай бөгөөд ном зохиол уншдаг, сайхан дуулдаг байжээ. Дэмчигжавын ах Содномын дурсан ярьсан нь: «Миний дүү багын сэргэлэн цовоо авхаалжтай хүүхэд байсан, нэг жишээ дурдахад, 1934 оны -Майн баярыг одоогийн Туруун сумын нутаг Мөндөөхөө хэмээх сууринд тэмдэглэхэд хоршооны гишүүд цугларч хөл хөгжөөнтэй байлаа. Тэгэхэд үеийн хэдэн хүүхдийн хамт «Бүхий олон багачуудыг» дуулж, олон янзын шүлэг уншиж, цугларагчдыг баясгаж байсан билээ.
Дэмчигжав чөлөө л гарвал 6 хавтастай модон самбар дээр үнс түрхэж ном бичиж, заримдаа дуу шүлэг бичиж байдаг сан» гэжээ.
Дэмчигжав 1935 онд Увс аймгийн яаманд бичээчээр татагдан очиж, мөн оны намар аймгийн эвлэлийн хорооны нэр дээр Улаанбаатар хотноо багшийн сургуульд суралцахаар ирж 1937 оныг хүртэл онц сайн суралцан, энэ завсраа урлаг, уран сайхны ажилд идэвхийлэн оролцож байсан ба уран зохиол бичиж эхэлжээ. Ингээд Залуучуудын Эвлэлийн Төв Хорооны соёлын ордонд шилжин ажиллажээ.
1940 онд улсын 8-р хуралд төлөөлөгчөөр сонгогдон, уг хурлаас Улсын Бага Хурлын гишүүнээр дэвшин сонгогдож, улмаар Дотоод Явдлын Яаманд шилжин ажиллав.
Энэ завсар уран бүтээлийнхээ ажлыг шаргуу оролдон хийсээр байжээ. Ерөөсөө Дэмчигжав нь хар бага наснаасаа дуу, хуур, ерөөл, магтаал, үлгэр, домог зэрэг үтийн уран хошинд шохоорхон дурлаж байжээ. «Зав чөлөөнд аав маань үлгэр хууч өгүүлэн, айл орчмын хүмүүс цуглаж, энэ тэрийг нэмэн хүүрнэхэд хүүхэд ухаан жолоогүй баярлалдан, гал тулганд орчих шахан суудаг» гэсэн өгүүлбэр нэгэн тэмдэглэлдээ бичсэн үзэгдэнэ.
Энэ нь яваандаа Дэмчигжавт уран зохиолд дурлах их хүсэл сэтгэлийг оргилуулжээ.
1940 оны сүүл (12) сарын 30-нд бичсэн нэгэн тэмдэглэлдээ: «Миний бие хар бага наснаасаа хичээн дурласаар эдүгээ хүрсэн нэгэн зүйлийн тул, өдөр шөнөгүй санаашран бодлогошрох нь ерийн нэг хэрэг боллоо. Үүнд юуны урьд, монголын хувьсгалт уран сайхан ба уран зохиолын ажил бөгөөд түүнийг эрхэмлэн оролдсоор ирсэн явдал юм» гэжээ. Ийм янзын тэмдэглэл хоёрын зэрэг байх бөгөөд нэг нь МАХН-ын Төв Хорооны дарга Ю. Цэдэнбалын нэр дээр өргөдөл болгон бичиж байгаад дутуу орхисон байх бөгөөд Улсын Бага Хурлын гишүүн Дэмчигжав хэмээн үсэг зураад, цааш цөөн мөр бичээд гүйцээлгүй орхисноос тодорхой байна.
Дэмчигжав үзгээ тавилгүй уран бүтээлийнхээ ажлыг туурвисаар 1941 оны 4-р сарын 14-нд тархины хүнд үрэвслээр эмнэлэгт нас эцэслэжээ.

Зохиолч (орчуулагч)-ийн номууд

Өнөөдөр: 5264
Сүүлийн 7 хоног: 54434
Сүүлийн 1 сар: 253295
Нийт хандалт: 9592780