(1903—1943)
Чехословакийн үндэсний баатар, коммунист, сэтгүүлч, зохиолч Ю. Фучикийн «Хүн ардаа би та нарт хайртай байсан шүү, сонор соргог байгаарай!» гэсэн цогтой уриа нь хүнийг энхрийлэн хайрлах сэтгэл, хүнд итгэх итгэлээр нэвт гэрэлтсээр үхээрийн дайны эсрэг тэмцэлд хүн ардыг зоригжуулсаар байна. Юлиус Фучик Прага хотод ажилчны гэр бүлд төржээ. Гимнази төгссөнийхөө дараа Прагийн их сургуульд орж гүн ухаан судалж байлаа. Оюутан байхдаа оюутны намын байгууллагын ажилд оролцож, улмаар удирдагч нь болсон байна. Сурахын зэрэгцээгээр тэр айлд гэрээр багшилж, бас барилгын газар шаварчин хүртэл хийж явжээ. Ю. Фучик сэтгүүлчийн хөдөлмөрөөр дамжиж зохиол бичих болжээ. Тэр эхлээд сэтгүүлчийн авьяас билгээрээ нэрд гарсан билээ. Түүний бүтээлд ЗХУ-д очиж социализмын ололттой танилцсан явдал хүчтэй нөлөөлсөн юм. Харгис засгийн газар Ю. Фучикийг баривчилж гянданд хорив. Гэвч мятаршгүй зоригт сэтгүүлч Ю. Фучик оргож, 1934 онд ЗХУ-д дахин иржээ. Энд хоёр жил гаруй суухдаа зөвлөлт орноор явж Дундад Азийн улсууд, Ленинградын тухай цуврал найруулал бичсэн юм. Тэрээр ЗХУ-д байснаа амьдралынхаа хамгийн аз жаргалтай үе гэж тооцдог байжээ. 1939 онд Чехословакт фашист эргэлт гарч гитлерчүүд Ю. Фучикийг ашиглах гэж оролдоход «Миний бичсэнийг та нар хэвлэхгүй. Та нарын хэвлэхийг би бичихгүй» гэсэн эрс хатуу хариу өгсөн байна. Тэгээд Ю. Фучик коммунист нууц намын хэвлэл «Руде Право» сонин, «Творба» сэтгүүлийг редакторлаж байлаа. 1942 онд гестапынхан түүнийг баривчилж, гянданд хорьсон юм. Эрүү шүүлт, гяндангийн бэрх хатуу дэглэм түүний зоригийг мохоосонгүй.
Тэр, улс төрийн хоригдлуудыг зохион байгуулан тэмцэл хийж, зохиол бичиж нууцаар га дагш гаргаж байжээ. Энэ бүхэндээ ялалтын төлөө чадлаараа зүтгэх хэрэгтэйг уриалж, «Бид хэзээд ялна. Бидний үйл хэргийг залгамжлагчид гарч ирнэ» гэж итгүүлж байлаа. 1943 оны хавар Панкрац гянданд Ю. Фучикийн бичсэн тэмдэглэлийг дайны дараа 1945 онд «Цаазын газар сурвалжилсан тэмдэглэл» нэртэй ном болгон хэвлэжээ. Фашизмын эсрэг баатарлаг тэмцлийн тухай баримтат уран сайхны энэ зохиол нь шударга хүн төрөлхтнийг амьдрал хүслэн, энх тайван хувь заяаныхаа төлөө эрэгцүүлэн бодож, тэмцэлд нэгдэн нягтрахын чухлыг уриалан дуудсан гэрэлт бамбар болсон билээ. Ю. Фучикийг фашистууд удаан хугацаагаар тамлан зовоосны эцэст хэрцгийлэн цаазалжээ. Тэрээр цаазын тогтоолыг ажиггүй сонсож, шүүх хурлаас гяндан руу очих замдаа «Партизаны тухай» дуу дуулж явжээ.
Ю. Фучикийн «Цаазын газар сурвалжилсан тэмдэглэл» гэдэг бүтээл нь дэлхийн олон оронд орчуулагдсаны дотор монголын уншигчдын хүртээл болжээ.
