ЦАХИМ НОМ

Ж. ЦЭВЭЭН

ЖАМСРАНГИЙН ЦЭВЭЭН
(1881—1942)

Ж. ЦЭВЭЭН бол агын буриад шарайд овогтон юм. Багаасаа эрдэм номын мөр хөөж,  Санкт-Петербург дэх Дорно дахины дээд сургууль төгссөн бөгөөд мөн тэндхийн ба Эрхүүгийн их сургуулийн профессор юм. Оросын 1905 оны хувьсгалын үеэс эхлэн насан туршдаа үндэсний ардчилсан хувьсгалын үзлийг боловсруулан номлож явжээ.

1910—1930 онд монголд аж төрж, хориод оны эхээр БНМАУ-ын харьяат болсон байлаа. Жамсрангийн Цэвээн нь «Шинэ толь»,  «Нийслэл хүрээний сонин бичиг»-ийн анхны эрхлэгч бөгөөд асуудал дэвшүүлсэн хурц дайчин нийтлэл олныг бичжээ. «Хиагтын тунхаг» гэж дэлхийд алдаршсан «Ард түмэнд тунхаглан зарлах бичиг»-ийг зохиогчийн нэг юм.

Тэр нь монгол ардын билиг зүй, ялангуяа буриад,  өвөрлөгч нарын ардын яруу найргийг судалж «Монгол туургатан ард түмний яруу үгсийн жишээ»,  «XVII зууны үеийн монголын түүхийн ойллого» Монгол улс дахь зарим ястнуудын «гарал үндэс байдлын өгүүлэл», «Монгол улсын газар орны байдал»,  «Дэлхий дээр олон ухаан дэлгэрсний товч түүх»,  «Хүн төрөлхтний эрдэм соёл»,  «Гэсэр»,  «Шидэт хүүр» зэрэг түүх утга зохиол,  үлгэр туульсын тавь гаруй ном,  товхимол туурвиж хэвлүүлэн, сонин сэтгүүлд олон арван өгүүлэл,  нийтлэл нийтлүүлсэн түүхч,  билиг зүйч, сэтгүүлч,  зохиолч,  газар зүйч,  соён гийгүүлэгч эрдэмтэн билээ.

Тэр нь зохиол бүтээлээ Жамцранов,  Жамсрано,  Уулын өвгөн,  Мухар огдой, Аюурвасад,  Бэгз гэх мэт олон нэрээр нийтлүүлж байв.

Тэр нь Сталины төмөр нударгатын гарт өртөж,  нармай монгол үзэлтэн,  харийн тагнуул хэмээх ял тулгуулж,  тарчилсаар 1942 онд амь үрэгдсэн юм. Тавиад оны эцсээр Зөвлөлтийн хуулийн байгууллага түүнийг нь нэхэн шалгаад,  ор үндэсгүй болохыг нотлон цагаатгажээ.

 Г. ЖАМСРАНЖАВ

эх сурвалж : МОНГОЛЫН УРАН ЗОХИОЛЫН ДЭЭЖИС XXIX боть (1997)

Зохиолч (орчуулагч)-ийн номууд

Өнөөдөр: 1947
Сүүлийн 7 хоног: 51117
Сүүлийн 1 сар: 249978
Нийт хандалт: 9589463