(1918-2015)
Английн дэвшилт зохиолч, олон нийтийн нэрт зүтгэлтэн Жейс Олдриж 1918 онд Австралид английн нэгэн сэтгүүлчийн гэр бүлд төржээ. Тэр бээр өөрийн бага насыг Австралид өнгөрүүлсэн бөгөөд 1938 онд Англидаа эргэж ирж Австралид байхдаа эхэлсэн сэтгүүлчийн мэргэжлийн ажлаа үргэлжлүүлэн хийсэн байна. Оксфордийн их сургуульд суралцсаны дараагаар нэг хэсэгтээ Финляндад цэргийн сурвалжлагчаар ажилласан ба дараагаар нь Дэлхийн II дайны жилүүдэд Европ, Ойрх Дорнодын хэд хэдэн оронд фронтын сурвалжлагчаар ажиллаж байжээ. Энэ бүхэн нь түүнд амьдралын том сургууль болсноос гадна түүний бичих ур чадал, туршлагыг улам хөгжүүлжээ. Түүний бичсэн «Кавказын тухай дуу» хэмээх сурвалжилга, «Нэр хүндийн хэрэг», «Далайн шонхор» зэрэг роман, «Хүмүүсийн тухай» хэмээх тууж нь дайны эсрэг, фашизмын эсрэг тэмцэж байсан ард түмний баатарлаг тэмцэл, фашизмын зайлшгүй мөхөх хувь тавиланг тодорхой харуулсан юм. Дайны дараах жилүүдэд Жеймс Олдриж улс түмний эрх чөлөө, энх тайван, аюулгүй байдлын төлөө, империализм, колоничлол, дайныг эсэргүүцсэн тэмцэлд идэвхтэй оролцож байгаагаас гадна энэхүү дэвшилт үзэл санаа нь түүний уран бүтээлд зохих тусгалаа олсон юм.
1946 онд «Дөчин ес дэх муж улс» хэмээх жүжиг бичиж, 1949 онд түүний дорвитой томоохон бүтээлүүдийн нэг болох «Дипломат» хэмээх роман нь хэвлэгдэн гарчээ. Үүгээрээ Дэлхийн энх тайвны зөвлөлийн алтан медаль хүртжээ.
Жеймс Олдриж бол улс түмний үндэсний эрх чөлөөний төлөө тэмцлийн талд бат зогсож, түүнийг шийдвэртэй дэмжигчдийн нэг гэдэг нь түүний «Хоосон цөлийн баатрууд» (1954) «Тэр битгий үхээсэй» (1957) «Сүүлчийн цөлөгдөгч» (1961) хэмээх зохиолуудаас тодорхой ойлгогдож байгаа юм аа. Жеймс Олдрижийн зохиолын гол баатрууд нь жирийн хүн, хөдөлмөрийн хүмүүс байдаг. Тэр бээр Канадын анчны амьдралаас сэдэвлэн «Анчин» (1950) гэдэг роман бичсэн бөгөөд энэ нь амьдралын замд тохиолдсон бэрхшээл зовлонг жирийн хүн ямар тэсвэр хатуужилтай даван туулж байгааг харуулсан байдаг. Сүүлийн жилүүдэд «Алт ба элс» (1960), «Харь нутгийн хүн», (1962), «Миний ах Том» (1966), «Аймшигт тоглоом» (1966), «Ой модтой эргийн хүү» (1966) зэрэг олон роман, тууж бичсэн энэ зохиолч өөрийнхөө уран бүтээлд харгис хэрцгий, хар амиа хичээсэн бэртэгчин амьдралыг шүүмжилж, шударга ёс, нийгмийн дэвшлийн төлөө тэмцэж байгаа хүчний ололт ялалт, гэрэлт ирээдүйг тод томруун яруу сайхнаар тусган харуулж иржээ. Түүний зонхилох бүтээлүүд орос хэлээр орчуулагдан гарчээ. 1978 онд түүний 60 насны ойг тохиолдуулан Зөвлөлтийн Зохиолчдын Хорооноос явуулсан баярын бичигт «Далайн шонхор», «Дипломат», «Хоосон цөлийн баатрууд», «Харь нутгийн хүн», «Тэр битгий үхээсэй», «Уул ба зэвсэг» зэрэг нь Зөвлөлт Холбоот Улсад хэвлэгдэн гарсан, зөвлөлтийн уншигчдын талархлыг хүлээсэн таны бүтээлүүдийн бүрэн бус жагсаалт юм аа. Таны баатрууд зөвлөлтийн олон үндэстний хэлээр ярьж, кино дэлгэцээс үзэгчидтэй уулздаг бөгөөд тэд нь бас манай баатрууд болсон юм» гэж дурдсан байна.
Жеймс Олдриж улс түмний энх тайван эв санааны нэгдлийн төлөө, империализм ба дайныг эсэргүүцсэн тэмцэлд олон жил, идэвх зүтгэлтэй оролцсоны учир «Улс түмний хоорондын энх тайвныг бэхжүүлэхийн төлөө» олон улсын Лениний шагналыг 1973 онд хүртжээ. Жеймс Олдриж 1978 онд Монголын Зохиолчдын Хорооны урилгаар манай оронд гэргийн хамт хоёр долоо хоног зочлов. Түүнийг манай оронд байх хугацаанд МАХН-ын Төв Хорооны нэгдүгээр нарийн бичгийн дарга, БНМАУ-ын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга Ю. Цэдэнбал хүлээн авч уулзан «Найрамдал» медаль гардуулсан болно.
Жеймс Олдриж "ГАЙХАМШИГТ МОНГОЛ МОРЬ" (1980) номоос
