Наваандоржийн Жадамба
XX зууны эхэн үеийн Монголын нам, төрийн том зүтгэлтэн бөгөөд улс төр, уран зохиол, шинжлэх ухааны номыг монгол хэлэнд олноор орчуулж,ард түмнийхээ тусын тулд их хувь нэмэр оруулсан нэгэн.
Наваандоржийн Жадамба бол 1900 онд Түшээт хан аймгийн Баянгол, одоогийн Сэлэнгэ аймгийн Баруун Хараа сумын нутагт төржээ. Жадамба арваад насандаа Их Хүрээний хятад, орос сургууль төгсөөд Эрхүү хотын бага, дунд сургуульд үргэлжлүүлэн суралцаж байгаад Монголын засгийн газрын шийдвэрээр эгж ирсэн юм байна. Тухайн тэр үед өргөн уудам нутагтай манай оронд цахилгаан мэдээ дамжуулах, хүлээн авах ажил онц чухал шаардлагатай байсан тул хятад, орос хэлтэйн дээр ерөнхий боловсролын үндэс эзэмшсэн боловсон хүчнийг дайчлан ажиллуулсан бололтой. Тийм ч учраас Жадамба 1919-1921 онд Чойр дахь холбооны салбарт цахилгаан утас цохигч, түшмэл, 1921-1922 онд Гадаад яаманд орчуулагч, түшмэл, цэргийн сурган боловсруулах газарт эх зохиогч, Сангийн яаманд дэд сайд, 1922-1924 онд Монгол улсаас Зөвлөлт Холбоот Улсад суугаа бүрэн эрхт төлөөлөгчийн газрын зөвлөх, хамаарсан элчин сайд, 1924-1925 онд Монголын Хувьсгалт Залуучуудын Эвлэлийн Төв Хорооны дарга, 1925-1926 онд МАХН-ын Төв Хорооны дарга, 1926-1928 онд Аж ахуйн яамны сайд, түүнээс хойших хэдэн жилд Бүх цэргийн зөвлөлийн тэргүүлэгч, Сурган боловсруулах газрын дарга, "Ардын цэрэг" сонины эрхлэгч, банкны ерөнхий хорооны гишүүн, Ардын засгийн газрын товчооны гишүүн, Зөвлөлт Холбоот Улсын банкны Москва мужийн конторт зөвлөх, Москва дахь Монголын Худалдааны төлөөлөгчийн газрын худалдааны зөвлөх зэрэг төрөл бүрийн ажлын заримыг дагнан, заримыг хавсран гүйцэтгэж байжээ...
Жадамба Зөвлөлт Холбоот Улсаас Монголд явуулсан зарим бодлогод шүүмжлэлтэй ханддаг, дэлхий дахинд улааны үзлийг нэвтрүүлэх зорилготой Коминтерн хэмээх байгууллагын төлөөлөгчид лүгээ ам зөрдөг байсныхаа төлөө улс төрийн тавцангаас зайлуулагдаад Москвад нутаг заагдан суухдаа нэгэнтээгүүр ард түмнийхээ боловсрох, соёлжих, оюуныг нээгдүүлэх, нөгөөтээгүүр амь зуухын эрхэнд гадаадын олон орны уншигчдын хайрлан биширдэг том том зохиолчийн ном бүтээлийг эх хэлэндээ яруу сайхнаар орчуулсныг тэмдэглэвэл зохино. Чухамхүү тэр үеэрээ Распэгийн "Мянгуужингийн түүх", Свифтийн "Гулливерийн аялан явсан түүх", Злобины "Салават баатар", Барбюсын "Бид яллана" , Сетон Томпсоны "Чин зоригт баатарлаг биет адгууснуудын үлгэр", Үэлл Жемсийн "Үүлэн бор", Келлерийн "Амьд зүйлүүд дэлхий дээр хэрхэн бий болсон тухай","Дэлхий дээрх янз бүрийн амьтан ба ургамлуудын байдал","Газар дэлхийн ус хөрсний нууц","Хүн анх хэрхэн бий болж гарсан бэ? " зэрэг номыг орчуулсан нь үзтэл илэрхий байна. Жишээлбэл, "Гулливерийн аялан явсан түүхээс товчилсон хураангуй" гэдэг номын хавтсанд " Жадамба монголчлон орчуулбай", номын төгсгөлд "Монголчилсон Жадамба" гэж байна. "Мянгуужингийн түүх" номд "Жадамба монголчилбай" гэж байдгийг бид мэднэ.
Эх сурвалж : Г. Амар "Эгэл эрхмүүд" номоос