ЦАХИМ НОМ

Лувсанпэрэнлэйнамжал

Ялгуусны эрхт номын богд Лувсанпэрэнлэйнамжал бол Төвөдийн номын мэргэдийн дотор гурван Далай ламын багш хэмээн алдаршсан их эрдэмтэн юм.

Х Далай лам Чүлтимжамц (1816-1837) XI Далай лам Хайдавжамц (1838-1855) XII Далай лам Пэрэнлэйжамц (1856-1873) нарт ном эрдэм зааж байсны тул “Жалван цорж” буюу “Ялгуусны эрхт номын богд” хэмээх алдрыг хүртжээ. Түүний зохиол бүтээлүүд ч Төвөдийн номын мэргэдийн дунд ихэд түгэн дэлгэрчээ.

Монгол газар Цахар гэвш Лувсанчүлтим (1740-1810) нь Богд Зонховын их дэлгэр намтар “Сайн амгалан гарахын орон” буюу “Дэлэг гүнжи жунай” хэмээх номыг төвөд, монгол хоёр хэлээр бичсэн бөгөөд энэхүү ном нь зөвхөн монгол модон бараар долоон удаа,төвөд модон бараар хоёр удаа хэвлэгдэн суу алдраа мандуулжээ.

Ингээд Төвөдөд “Богд Зонховын намтрыг Монголын жалгын хийдийн лам бичээд ингэж нэр гарч байхад, манай Төвөдөөс бичсэн хүн бий бил үү?” хэмээн номын хэлцээ өрнөсөн тул Лувсанпэрэнлэйнамжал “Богд Зонховын их намтар Түвдэн зэйви жанжиг онцор норвопрэнва” хэмээх намтар бичсэн нь аугаа их гайхамшиг болон түгэн дэлгэрсэн гэдэг.

Түүний зохиол бүтээлийн дотор хэд хэдэн намтар болоод гүн ухааны тайлбар зохиолууд байх боловч, V Богдын намтрынтөвөд эх өнөө хэр гарт олдсонгүй. Тэр бүү хэл энэ эрдэмтний зохиол бүтээлийг бүрэн эмхэтгэсэн сүмбүм өнөөг хүртэл Төвөд газар гараагүй байна. Учир юун гэвэл Лувсанпэрэнлэйнамжал нь Төвөдийн улс төрийн дотоод тэмцлээс дайжин Монгол газар шавь нарын урилга заллагаар ирсэн бөгөөд амьдралынхаа сүүлчийн жилүүдийг Монгол газар өнгөрөөжээ.

Монголд ирсэн үед нь V Богдын ойрын шадар бичээч симбан (дэрний бичээч) нар өөрсдийн тэмдэглэлийг Лувсанпэрэнлэйнамжалд өргөн зохиолгожээ. Ийнхүү зохиохдоо бүлэг утгат хэсгүүдийг “завсар үеийн шүлэг”-ээр чимж заагласан хийгээд ”захиа зарлиг” сэлтийг эхээр нь оруулсан байна.

Тэр үеийн Богдын симбан бичээч нар нь урьдаар үнсэн самбар дээр тэмдэглээд, дараа нь цаасан дээр буулгаж, сүүлд нь нэгтгэн хуулж, маш нямбай чамбай тэмдэглэл хөтөлдөг байсан нь IV Богд болон V Богдын намтрыг бичихэд гол хэрэглэгдэхүүн болсныг зохиогчид дурджээ.

доктор Б. Няммягмар"V БОГДЫН НАМТАР" номоос 

Зохиолч (орчуулагч)-ийн номууд

Өнөөдөр: 5856
Сүүлийн 7 хоног: 75488
Сүүлийн 1 сар: 340922
Нийт хандалт: 11721007