Монголын шилдэг зохиолчдын нэг Инжинаш Өвөр монголын Зостын чуулганы Түмэд баруун хошууны хүн. 1837 онд төрөөд 1896 онд нас баржээ. Түүний эцэг Түмэд хошууны туслагч тайж Ванчинбал (Хөх судар) романыг үүсгэн найман бүлгийг бичээд 1840 онд дэгдсэн хар тамхины дайнд оролцож дундад улсад түрэмгийлэн халдсан Английн цэрэгтэй амжилттай байлдаж явжээ. Ванчинбал нэлээд шүлэг бичсэний дотор Английн булаан эзлэгчдийг эсэргүүцсэн байлдааны тухай шүлэг ч буй.

Ванчинбал туслагчийн хэдэн хөвгүүн нь цөм хэдэн хэл бичгийг мэддэг соёлжсон хүмүүс байжээ. Тэдний дотроос ялангуяа бага хөвгүүн Инжинаш нь гарамгай зохиолч бөгөөд тэргүүний үзэл санаа бүхүй хүн байжээ.

Инжинаш эцгийнхээ үүсгэсэн романыг үргэлжлүүлэн жаран нэгэн бүлгийг нэмэн зохиож бүгд жаран есөн бүлэг болгож 1871 онд төгсгөсөн баймуй. Ийнхүү “Хөх судар” гэдэг алдарт сайхан роман бүтэж гарсан баймуй. Тус түүхэн романы жаран бүлэгт нь Чингисийн төрөхөөс үхэх хүртэлх үеийн явдлыг үзүүлж, нөгөө есөн бүлэгт Өгөөдэй хааны эхэн үеийн явдлыг бичжээ. Тус романыг багтаасан явдлын талаар үзвээс Нууц товчоонтой төсөөтэй баймуй. Гэвч үзэл санаа нь их өөр баймуй. Инжинаш түүхийг бичсэнгүй түүхэн роман бичсэн учир үнэн түүхийн ерөнхий чиглэлийг дагуулан нэмж чимсэн зүйл цөөнгүй. Ялангуяа гол баатруудын тухай хэлбээс Инжинашийн бичиж гаргасан Чингис хаан нь үнэн түүхт Чингис хаан бус Инжинашийн мөрөөдсөн ардын баатар болсон баймуй. Инжинаш тухайн үедээ тэргүүний сэхээтэн байсан тул феодалын ялзарсан нийгмийг жигшиж ертөнцийн амьдралаас хэтэрхий тасархай хийсвэр хоосон чанарыг бясалгасан лам нар ба албат харьяатаа дарлаж мөлжихөөс өөр юу ч мэдэхгүй харгис ноёдыг “Хөх судар" ба ялангуяа түүний оршилд буруушаан шүүмжилсэн баймуй.

Инжинаш “Хөх судар”˗аас гадна “Нэгэн давхар асар”, “Улаанаа ухилах тэнхим” гэдэг бас хоёр романыг бичсэн билээ. Эдгээр роман нь бичмэлээр үлдсэн бөгөөд сүүлийн үед Өвөр монголын хэвлэлийн хорооноос хэвлэн гаргасан тул уншигчид танилцаж болмуй. Бас Инжинашийн шүлэг, өгүүллийн түүвэр нэг дэвтрийг Эрдэнэтогтох, дэлгэрэнгүй оршлын хамт 1958 онд хэвлэн гаргав. Өвөр монголын залуу судлагч Намжилцэвээн Инжинашийн “Хөх судар”˗ийг судалж 1957 онд “Инжинашийн уран зохиолын үзэл санаа” хэмээх дэвтрийг Улаанбаатарт хэвлэн гаргасан ба “Хөх судрын судлал” хэмээх томоохон зохиолыг 1958 онд бичиж дуусгаад хэвлүүлэхээр бэлтгэж баймуй. Инжинашийн намтар ба уран бүтээлийг дурдсан дэвтрүүдээс үзэж болмуй.

Энд хэвлэж байгаа "Хөх судар”˗ын оршлоос нэг хэсэг ба “Хөх судар”˗ын гучин гуравдугаар бүлгийг 1957 оны хэвлэлээс хуулан авбай. Бас Инжинашийн бичсэн олон шүлгээс зөвхөн нэг шүлгийг энд дагалдуулан хэвлэсэн нь.

Цагаан үүл

Холхи ууланд цагаан үүл ургаж

Хорголзон эвхрэлдэн хөх огторгуйд шингэвэй.

Хумих дэлгэхүйд бүтэх эвдрэх дагалцан

Хурж сарнихуйяа өөрийн эрх үгүй.

Хурц гэрэл наранд хандсаны шалтгаан

Хурднаа тасрах салхинаа хийсэгдэхийн хараа

Хоромхон зуур лус лугаа уулзваас

Хувхай бодисыг шимтэй болгон чадмуй.

Инжинаш хэмээх нэр нь санскрит ба төвөд хоёр үгнээс бүтсэн мэт баймуй.

Санскритын “Зана” буюу “Зэнэ” хэмээх үгийг монголоор орчуулбаас “Билэг” хэмээсэн үг болмуй. Энэ үгийг арван дөрөвдүгээр зууны үеэс “Инзана” гэж монголчууд бичиж заншсан баймуй. Эцсийн “Ши” нь төвөдөөр “Билэг” хэмээсэн үг буй. Инжинашийн ах Гулраансын нэр нь “Саран хөхөөний тууж”˗д гардаг нэг хааны санскрит нэр мөн баймуй.