Францын үргэлжилсэн үгийн гарамгай зохиолч Проспер Мериме (1803-1870) бага наснаасаа уран бүтээлийн замд орж 1822 онд «Кормвель» гэдэг романтик драмаа анх зохиожээ.
П. Мериме залуу насандаа тэр үеийн Францын уран зохиолын шилдэг төлөөлөгчид болох Ф. Стендаль, П. Ж. Беранже, В. Гюго, А. де Виньи, зураач Э. Делакруа, Оросын зохиолч А. И. Тургенев нартай дотно танилцан нөхөрлөж байсан нь түүний уран бүтээлийн цаашдын замналд их нөлөө үзүүлсэн байна. Ялангуяа П. Меримегийн уран бүтээлийн үзэл санаа, арга барил бүрэлдэн төлөвшихөд түүний дотнын нөхөр, гарамгай зохиолч. Ф. Стендаль шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэжээ.
П. Мериме дэвшилт романтик зохиолчидтой нөхөрлөх явцдаа тэдгээрийн уран зохиолын сэдэв, арга барилыг ашиглан өөрийн зохион туурвих ба найруулгын аргыг өвөрмөц байдлаар нягт хичээнгүй боловсруулсан байна. Ийнхүү дэгжин чамин үг хэллэг, романтик зохиолын баатруудын үнэмшлээр бага, ер бишийн дүрээс зайлсхийж реалист хандлагаар дүрслэн бичих үе шатанд ахиж дэвшсэнээр өөрийн үеийнхнээсээ давамгайлах болжээ.
П. Мериме үндэсний өвөрмөц байдлыг илүү сонирхох болсон нь түүний 1825 онд нийтлүүлсэн «Клара Газулын театрт» гэдэг жүжгийн түүвэрт тод тусгалаа олжээ. Зохиолч 1827 онд балканы ардын дууг ашиглан «Гусла» гэдэг түүвэр нийтлүүлсэн нь их амжилт олж гадаадад ч их алдаршжээ. «Гусла»-гийн хэд хэдэн туулийг А. С. Пушкин «Баруун славын дуулал»-даа ашигласан байдаг. П. Меримегийн энэ түүврийн гол сэдэв бол гадаадын түрэмгийлэгчдийн эсрэг эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэл, жирийн хүмүүст хүнд дарамт болж байсан хөрөнгөтний соёл иргэншил юм. П. Мериме Францын өнгөрсөн түүхийн сэдвээр ХIV зууны тариачдын бослогын тухай 1822 онд «Жакери», XVI зууны хоёрдугаар хагасын католик, гугенот нарын тэмцлийн тухай 1829 онд «IX Карлын хаанчлалын он цагийн тэмдэглэл» зэрэг драмын зохиолыг туурвижээ. Эдгээр зохиолд П. Мериме бие хүний түүхэнд гүйцэтгэдэг үүргийн тухай романтик үзэлтэн нарын бодлын эсрэг нийгмийн гол хөдөлгөгч хүчин нь өргөн олон ард түмэн гэсэн санааг тод томруунаар дэвшүүлэн гаргасан байдаг.
Хориод оны сүүлчээр нийтлүүлсэн «Шигтгээ хээ» (1833) туурийн түүвэрт П. Мериме хөрөнгөтний соёл иргэншлийн нөлөөнд автаагүй, ер бишийн хүчин чадалтай баатруудын дүрийг бүтээсэн нь, ялангуяа «Матео Фальконе» (1829), «Таманго» (1829) туурьд тод илэрсэн байдаг. Францын уран зохиолд дайны явцыг реалист аргаар анх дүрсэлсэн зохиол бол П. Меримегийн «Хээрийн бэхлэлтийг эзлэн авсан нь» (1829) туурь юм. Хүмүүсийн санаа сэтгэлийн нандин сайхан чанарыг хөрөнгөтний хуурамч зан суртахуун хэрхэн бузарладгийг П. Мериме «Этруссын ваар» (1830) туурьдаа тод дүрсэлжээ.
Хөрөнгөтний нийгмийн бурангуй ёс, мөнгө хөрөнгөөр бүхнийг эрхшээлдээ оруулах гэж улайрсан бузар муухай шинж байдлыг, Мериме «Давхар алдаа», (1833), «Арсен Гийо» (1844), «Санваартан Обен» (1846) зэрэг зохиолдоо шогчлон үзүүлжээ. «Иллийн Венера дагина» (1837), «Коломба» (1840), «Кармен» (1845) зохиолууддаа хөрөнгөтний ёс суртахуун ба шударга үзэл санаа хоёр хоорондоо хэрхэн харшилж байдгийг П. Мериме сонирхолтойгоор дүрслэн гаргажээ. XIX зууны гуч, дөчөөд оны үед П. Меримегийн туурь ур чадварын дээд цэгтээ хүрсэн боловч 1848 оноос хойш түүний уран бүтээл зогсонги байдалд орж бүтэн хорин жилд гурван жүжиг, гурван туурь бичжээ.
Харин энэ үед П. Мериме Оросын уран зохиолыг их сонирхон судалж А. С. Пушкины «Гилбэрийн хатан», Н. В. Гоголийн «Байцаагч түшмэл» ба А. И. Тургеневийн зохиолоос франц хэлээр орчуулан тэдгээр зохиолчдын тухай цуврал өгүүлэл бичиж Оросын түүхийн тухай олон бүтээл туурвижээ. П. Меримегийн зохиолыг 1957 оноос эхлэн монгол хэлээр орчуулж энэ завсар «Худалдаачин Таманго», «Кармен», «Цэнхэр тасалгаа» зэрэг хэд хэдэн зохиолыг манай уншигчид амтархан уншсаар байна. Олон талын боловсролтой П. Мериме өөрийн амьдарч байсан нийгмийн дүр зургийг богино хэлбэрийн үргэлжилсэн үгийн зохиолд ийнхүү реалист аргаар дүрслэн үлдээснээр Францын ба дэлхийн уран зохиолын санд үнэтэй чухал хувь нэмэр оруулжээ.
Р. Гүрбазар
МЕРИМЕ П. (1803—1870)
Францын хүүрнэл үгийн болон жүжгийн нэрт зохиолч Проспер Мериме Парис хотноо зураачийн гэр бүлд төржээ. Бага наснаасаа урлагийн ертөнцийг сонирхож гоозүй, урлаг, утга зохиолын боловсрол олж авсан байна. Лицейд суралцсаныхаа дараа 1823 онд Парисын их сургууль төгсөж, эрхзүйн багш болжээ.
Залуу насандаа Ф. Стендаль, П. Ж. Беранже, В. Хюго болон Оросын зохиолч А. И. Тургенев нартай танилцан, ойр дотно нөхөрлөжээ. Ялангуяа Ф. Стендаль түүний уран бүтээлд шийдвэрлэх нөлөө үзүүлжээ. Тэр эхлээд шүлэг, найраглал орчуулж байснаа 1822 онд «Кромвель» хэмээх романтик жүжиг бичжээ. Түүний бичсэн «Клара Гасулийн театр» гэдэг түүвэр нь зохиолчийг алдаршуулсан юм. Зохиогч уг бүтээлээрээ испанийн ард түмний чөлөөлөх хөдөлгөөн, дэвшилт ялалтын эхлэлийг дэмжжээ.
«Гусли» хэмээх гучаад тууриас бүтсэн номоороо харийн булаан эзлэгчдийг эсэргүүцсэн ард түмний баатарлаг тэмцэл, үйлсийг магтан дуулсан билээ. «Жакери» гэдэг түүхэн жүжигтээ XIV зууны францын феодализмыг эсэргүүцсэн тариачдын томоохон бослогыг дүрсэлсэн байна. 1830 оны долоодугаар сарын Францын хувьсгал зохиолчийн амьдрал, уран бүтээлд шинэ үеийг нээжээ. Энэ үед соёлын дурсгал, түүх, уран барилгын талаар сонирхолтой олон судалгаа, шинжилгээний өгүүлэл, ном товхимол бичжээ.
«Худалдаачин Таманго» гэдэг тууриараа хөрөнгөтний нийгмийн хүнлэг бус чанар, зусар бялдууч занг боол худалдагч ахмад Ледугийн дүрээр шоглон үзүүлсэн бол «Этрусийн ваар», «Дахин алдсан нь», «Илльскийн тэнгэр», «Коломба», «Кармен бүсгүй» зэрэг бүтээлээрээ шударга ёс, хөрөнгөтний ёс суртахууны эвлэршгүй зөрчлийг хурц тод харуулсан юм.
1844 онд бичсэн «Арсена Гийо» гэдэг туурь П. Меримейн уран бүтээлд онцгой байр эзэлдэг. Уг зохиолдоо хөрөнгөтний нийгмийн амиа хичээсэн зусар бялдууч байдлыг хурц тод шүүмжилсэн билээ. Дэлхийн уран зохиолд мөнхөрсөн шилдэг дүрийн нэг нь 1840 онд түүний бичсэн Корсикийн зоригт бүсгүй Коломба юм.
Зөвлөлтийн соёлын нэрт зүтгэлтэн А. В. Луначарский түүнийг «уран үгийн том зураач» гэж үнэлжээ. Үнэхээр ч П. Мериме бол дүрслэн харуулах ухаан, урлан бүтээх авьяас чадвараараа хосгүй зохиолч юм. Түүний «Кармен бүсгүй», «Худалдаачин Таманго» болон бусад зохиол монгол хэлээр нийтлэгджээ.
Эх сурвалж : "Хүүхэд залуучуудын нэвтэрхий толь - 3" (1988 он)
