Фридрих фон Шиллер
(1759—1805)
Германы сонгодог утга зохиолыг үндэслэгчийн нэг, нэрт яруу найрагч, жүжгийн зохиолч Иоганн Фридрих Шиллерийн эцэг нь цэргийн бага эмч учир хүүгээ Штутгартын Цэргийн академийн анагаах ухааны ангид оруулсан байжээ. Энэ сургууль нь эзэрхэг хатуу ёс дэглэмтэй, суралцагчдын эрх чөлөө, аливаа дэвшилт үйл ажиллагааг хаан хавчдаг байв. 1781 онд
Ф. Шиллер өөрийн зохиосон «Дээрэмчид» жүжгээ Мангеймын театрт анх тавихад нь очиж үзжээ. Гэтэл Цэргийн академийн захирал дураараа явж жүжиг үзсэн гэж түүнийг шоронд хорьж шийтгэснээс гадна, зохиол бичсэнд нь дургүйцэн «Эмнэлгийн холбогдолгүй зүйлийг бичиж үл болно. Зөрчвөл шоронд хорино» гэсэн зарлиг буулгажээ.
Гэвч Ф. Шиллер нууцаар Ж. Руссо, Г. Лессинг, В. Шекспирийн зохиолыг уншиж, бас яруу найраг сонирхон уянгын шүлгүүдээ хэвлүүлж байв.
Чөлөөт үйл ажиллагааг хүссэн зохиолч аргагүйн эрхэнд 1782 оны намар Штутгартаас оргон Германы нутгаар хэрэн явахдаа «Фиескогийн хуйвалдаан», «Хар санаа, хайр сэтгэл» жүжгүүдээ бичжээ. «Бүгд найрамдах засгийн эмгэнэл» гэж зохиолчийн нэрлэсэн «Фиескогийн хуйвалдаан» жүжигт улс төрийн асуудлыг тусгаж, сайн, муу эзэн захирагч гэж байхгүй, эзэн бүхэн дарангуйлан захирагч болдог гэсэн санаа гаргажээ.
Ф. Шиллер Мангейм, Лейпциг, Дрезден хотуудаар шилжин сууж байхдаа 1787 онд «Дон Карлос» гэдэг шүлэглэсэн эмгэнэлт жүжиг, «Грекийн тэнгэрүүд» гунигт шүлгээ бичжээ. Зохиолчийн «жүжгэн найраглал» гэж нэрлэсэн «Дон Карлос» мөн л улс төрийн сэдэвтэй зохиол юм.
Ф. Шиллер уран зохиолын зэрэгцээ түүхийн асуудлаар шаргуу ажиллаж, «Нэгдсэн Нидерландын мөхсөн түүх», «Гучин жилийн дайны түүх» гэх мэт бүтээл туурвисан нь эрдэмтдийн анхаарлыг татаж, улмаар 1788 онд Йений их сургуульд багшаар уригдан ажилласан байна. Түүнээс хойш удалгүй Веймарт шилжин суужээ.
Веймарт И. Кантын гүн ухааныг судлан гоозүйн талаар «Урлаг дахь эмгэнэлийн тухай», «Урлаг дахь бадрангуйн тухай», «Гэнэн ба сентименталь яруу найраг» зэрэг бүтээл туурвижээ. Энд И. Гётетэй дотно танилцаж улмаар уншигчдад гоозүйн хүмүүжил олгох зорилгоор хоёр их зохиолч хамтран «Ора» сэтгүүл хэвлэн гаргах болов. Энэ үед Ф. Шиллер «Мария Стюарт», «Орлеаны авхай» зэрэг жүжиг зохиожээ.
Францын түүхээс сэдэвлэн бичсэн «Орлеаны авхай» жүжигт Францын эх оронч бүсгүй Жанна д’Аркийн тухай зохиолчийн өөрийнх нь нэрлэснээр «Баатарлаг явдлын эмгэнэл»-ийг дүрсэлсэн юм.
1804 онд бичсэн «Вильгельм Телль» жүжиг бол Ф. Шиллерийн сүүлчийн бөгөөд шилдэг зохиолын нэг юм. Зохиолч жүжигтээ хүний доромжлогдсон эрх чөлөөний төлөө тэмцлийг зөвтгөн, Теллийн үйлдсэн хэрэг бол гэмт хэрэг бус, дарлал мөлжлөг тэсэхүйеэ бэрх болсон цагт ард түмэн тэмцэлд босох нь зүйн хэрэг гэдгийг дүрслэн үзүүлжээ.
Ф. Шиллер жүжгийн их зохиолчийн хувьд уран зохиолын түүхэнд нэр нь мөнхөрсний сацуу яруу найргийн тухайлбал «Цом», «Бээлий» гэх мэт олон шүлэг зохиол бичиж алдаршсан билээ.
Ф. Шиллер дарангуйлах ёсыг эсэргүүцэгч энэрэнгүй үзэлтэн байсан тул В. Г. Белинскийн үнэлснээр «хүн төрөлхтний ариун сэтгэлт өмгөөлөгч» болжээ.
Ф. Шиллерийн шүлэг зохиолын түүвэр 1955 онд монгол хэлээр гарчээ. Мөн «Хар санаа, хайр сэтгэл», «Дээрэмчид» жүжгийг нь манай орны театруудад тоглосоор байна.
Эх сурвалж: "Хүүхэд, залуучуудын нэвтэрхий толь - 3" 1988 он, Улаанбаатар
Дэлгэрэнгүйг Wiki-гээс
